Otomat Çeliği Nedir?
Otomat çelikleri, genellikle hızlı talaş alma işleminde
talaşların kırık çıkmasıyla, talaşlı imalat maliyetleri düşük
çeliklerdir. Taşıdıkları kolay işlenebilirlik özelliklerinden dolayı, bu
çelikler çok milli veya revolver torna tezgahlarında yapılan boyuna ve
alın tornalama, diş açma, matkapla delme, raybalama gibi talaş kaldırma
işlemlerine en uygun çelikler olarak tanımlanırlar.
Otomat Çeliklerinin Sınıflandırılması
Otomat çelikleri uygulanan ısıl işlemlere göre,
a- Isıl işlem uygulanmayanlar (yumuşak otomat çelikleri)
b- lsıl işlem uygulananlar
b1) Islah işlemi uygulananlar
b2) Sementasyon işlemi uygulananlar
olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.
Otomat Çeliklerine Uygulanan İşlemler
Talaş kaldırma gereği duyulmayan yüzeylerin hassas ölçü
toleranslarında olması gerektiğinden, otomat çelikleri daha ziyade soğuk
çekilmiş olarak kullanılır. Bu arada, yaklaşık %0.120 kükürt ve düşük
karbon ihtiva eden ve yarı otomat çeliği olarak adlandırılan çelikler,
iyi bir işlenebilirlik özelliğinin yanısıra, sıcak ve soğuk dövme ve
zımbalama parçalarının imalatında kullanılmaktadır. (Örnek: somunlar)
Yüksek kükürt ihtiva eden 9SMn28 kalitesi, sıcak dövme uygulamasında
başarıyla kullanılmaktadır. Bu arada son yıllarda muhtelif borular, yarı
kaynar otomat çeliklerinin preslenmesi ve bilahare ekstruzyonu ile
üretilmeye başlanmıştır. Bu tür bir uygulama talaşlı imalat masrafının
azalmasını ve büyük oranda malzeme tasarrufunu da beraberinde
getirmektedir.
Otomat Çeliklerinin Kullanım Alanları
Otomat çelikleri, süratli ve seri üretim yapabilen torna
ve otomat tezgahlarında, tezgahın işleme hızına uygun yüksek kesici
kalem ömrü, iş parçalarının kolay işlenmesini ve tezgahtaki rahat
hareketini mümkün kılan iyi bir talaş kırılganlığı, çok düşük kesme
kuvvetleri gereği, işlenen parçada iyi bir yüzey kalitesi, dar ölçü
toleransları kısacası "iyi işlenebilirlik" sağladıklarından, otomotiv
sanayi için değişik tür bağlantı elemanları makina ve teçhizat üreten
endüstri kollarında ve inşaat sektöründe, konstrüksiyon elemanları
üretiminde, hassas mekanik parçalar üreten endüstri kollarında (optik
cihaz ve ölçü cihazları parçaları) kullanılmaktadır.
Islah Çeliği Nedir?
Islah çelikleri, kimyasal bileşimleri özellikle karbon
miktarı bakımından, sertleştirilmeye elverişli olan ve ıslah işlemi
sonunda belirli bir çekme dayanımında yüksek tokluk özelliği gösteren
alaşımsız ve alaşımlı makina imalat çelikleridir.
Islah işlemi, sonuçta çelik parçaya yüksek tokluk
özelliğinin kazandırılacağı önce bir sertleştirme ve arkasından
menevişleme işlemlerinin bütünü olarak tarif edilir. Islah çelikleri,
ıslah işlemi sonunda kazandıkları üstün mekanik özelliklerinden dolayı,
çeşitli makina ve motor parçaları, dövme parçaları,çeşitli civata, somun
saplamalar, krank milleri, akslar, kumanda tahrik parçaları, piston
kolları, çeşitli miller, dişli gibi parçaların imalinde olmak üzere
geniş bir alanda kullanılır. Bu sebepten, ıslah çelikleri inşaat ve
alaşımsız çeliklerden sonra, en yüksek oranda üretilen ve kullanılan
çelik türüdür.
Uygun ıslah çeliğinin seçimi ve doğru ıslah işleminin
uygulanması çok dikkat ve tecrübeyi gerektirir. Islah işleminin iyi
sonuç vermesi (istenilen tokluk veya sertlik değerine ulaşılması)
kullanılan çeliğin iç yapı temizliği ile yakından ilgilidir. İç yapı
temizliği, sıvı çeliğin bünyesinde erimiş halde bulunan gazlardan
(hidrojen,oksijen ve azot) arındırılması ve oksitsülfür
inkluzyonlarından temizlenmesi işlemidir.
Sementasyon Çeliği Nedir?
Sementasyon çelikleri, yüzeyde sert ve aşırtmaya
dayanıklı, çekirdekte ise daha yumuşak ve tok özelliklerin istendiği,
değişken ve darbeli zorlamalara dayanıklı parçaların imalinde,
kullanılan düşük karbonlu, alaşımsız veya alaşımlı çeliklerdir. Parçaya
bu özelliklerin kazandırılması, çelik yüzeyine karbon emdirilmesi
suretiyle olur. Sementasyon çelikleri, dişliler, miller, piston pimleri,
zincir baklavaları, zincir dişlileri ve makaraları, diskler, kılavuz
yatakları,rulmanlı yataklar, merdaneler, bir kısım ölçü ve kontrol
aletleri, orta zorlamalı veya zorlamalı parçalar, soğuk şişirilerek veya
fışkırtılarak (ekstürüzyon) şekillendirilen parçalar, kesici takımlar
gibi parçaların imalinde kullanılır. Sementasyon çeliklerinin kullanımı,
yüzeyde aynı sertlik değerini verecek yüksek karbonlu çeliklerin
kullanımına nazaran, şu avantajları sağlar.
-Sementasyon işlemi, parça kısmen veya tamamen son
şeklini aldıktan sonra uygulandığı için, parçanın işlenmesi oldukça
kolaydır.
- Parçanın yüzeyinde sonradan işlenecek, sertleşmesi
istenmeyen kısımlar var ise bu bölgeler özel pasta veya elektrolikit
bakır ile kaplanarak örtülür. Sementasyon işlemi bu kısımlara tesir
edemeyeceğinden sonradan kolayca işlenir. Sementasyon işlemi sonrasında,
çekirdek bölgesi yumuşaklığını koruyacağından, sertleştirme sırasında
ortaya çıkabilecek çarpılmalar oldukça azdır.
- Semente edilmiş çeliklerin iç kısımları kolayca işlenebilir.
- Sementasyon çelikleri, yüzeyde aynı sertliği
verebilecek, çoğu zaman takım çeliği durumundaki yüksek karbonlu
çeliklerden daha ucuzdur.